شرح غزل شمارۀ ٢٣٧ - برنامۀ ٩٩٠

منتشر شده در 2024/09/16
33:18 |


مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۳۷

یارِ ما، دلدارِ ما، عالِمِ اسرارِ ما

یوسُفِ دیدارِ(۱) ما، رونقِ بازارِ ما

 

بر دَمِ امسالِ(۲) ما، عاشق آمد پارِ(۳) ما

مُفلسانیم و تویی گنجِ ما، دینارِ ما

 

کاهلانیم و تویی حجِّ ما، پیکارِ ما

خفتگانیم و تویی دولتِ بیدارِ ما

 

خستگانیم(۴) و تویی مَرهمِ بیمارِ ما

ما خرابیم و تویی از کَرَم، معمارِ ما

 

دوش گفتم عشق را: ای شهِ عیّار(۵) ما

سر مکش، مُنکر مشو، بُرده‌ای دستارِ(۶) ما

 

پس جوابم داد او: کز تو است این کارِ ما

هرچه گویی وادهد چون صدا کهسارِ ما

 

گفتمش: خود ما کُهیم، این صَدا گفتارِ ما

ز آنکه کُه را اختیاری نَبْوَد، ای مختارِ ما

 

گفت: بشنو اوّلاً شَمّه‌ای ز اسرارِ ما

هر سُتوری لاغری کی کشانَد بارِ ما؟

 

گفتمش: از ما بِبَر زحمتِ اخبارِ ما

بُلبلی، مستی بِکُن، هم ز بوتیمارِ(۷) ما

 

هستیِ تو فخرِ ما، هستیِ ما عارِ ما

احمد و صدّیق(۸) بین در دلِ چون غارِ ما

 

می‌ننوشد هر میی مستِ دُردی‌خوارِ(۹) ما

خور ز دستِ شَه خورَد، مرغِ خوش‌منقارِ ما

 

چون بخسپد در لَحَد قالَبِ مردارِ ما

رَسته گردد زین قفس، طوطیِ طیّارِ(۱۰) ما

 

خود شناسد جایِ خود، مرغِ زیرکسارِ ما

بَعدِ ما پیدا کُنی، در زمین آثارِ ما

 

گر به بُستان بی‌توایم، خار شد گلزارِ ما

ور به زندان با توایم، گُل بروید خارِ ما

 

گر در آتش با توایم، نور گردد نارِ ما

ور به جنّت بی‌توایم، نار شد انوارِ ما

 

از تو شد بازِ سپید، زاغِ ما و سارِ(۱۱) ما

بس کُن و دیگر مگو: کاین بُوَد گفتارِ ما

 

 یوسُفِ دیدار: یوسُفِ آشکار و پیدا(۱)

(۲) دَم امسال: لحظات امسال، زمان حال

(۳) پار: پارسال، زمان گذشته

(۴) خسته: زخمی

(۵) عیّار: جوانمرد، زیرک

(۶) دستار بُردن: بی‌خویش کردن، هستیِ مجازی را محو کردن

(۷) بوتیمار: نام مرغی است که او را غم‌‌خورک نیز گویند.

(۸) صدّیق: لقبِ ابوبکر، صحابی حضرت رسول

(۹) دُردی‌خوار: آنکه ته‌نشین شراب را خورد.

(۱۰) طیّار: پرواز کننده

(۱۱) سار: پرنده‌ای است سیاه و خوش آواز که خال‌های سفید ریزه دارد.